Tijdens het ECP Jaarfestival is het boek ‘De techniek staat voor iets’ gepresenteerd. In het boek laten Daniel Tijink (ECP) en Peter-Paul Verbeek (Rector Magnificus Universiteit van Amsterdam) zien hoe we technologie in de samenleving kunnen begeleiden. En omgekeerd, hoe we de samenleving kunnen begeleiden bij het gebruik van nieuwe technologie. Ze gaan in op de filosofische achtergrond van deze ‘begeleidingsethiek’ en presenteren een praktische aanpak waarbij alle betrokkenen meebeslissen over de inzet van technologie.
We leven in een samenleving waar digitalisering zorgt voor grote veranderingen. Veel van die ontwikkelingen roepen ethische vragen op. Denk bijvoorbeeld aan het toeslagenschandaal waar een AI-toepassing een grote rol speelde. Of robots die mensen helpen of (deels) vervangen. De vraag bij nieuwe technologieën is hoe we ze met elkaar verantwoord richting kunnen geven. Op een manier die past bij de waarden van iedereen die betrokken is, of geraakt wordt, door een technologie. Het boek ‘De techniek staat voor iets’ geeft beleidsmakers, ontwerpers en burgers praktische handvatten om het gebruik van technologie mét alle betrokkenen ethisch richting te geven.
Aanpak begeleidingsethiek
Het boek bevat talloze praktijkvoorbeelden en laat zien hoe de aanpak kan helpen om de toepassing van technologie menselijker, effectiever en leuker te maken. Denk bijvoorbeeld aan de inzet van een zorgrobot in verpleeghuizen, de aansturing van monteurs via AI of de inzet van drones op een bedrijventerrein om ongewenste activiteiten op te sporen en zo de politie en brandweer te ondersteunen.
De Aanpak Begeleidingsethiek vindt dat ethiek begint bij betrokkenen. In een sessie gaan betrokkenen daarom met elkaar in gesprek. Vanuit hun waarden ontstaan ideeën over het herinrichten van de technologie en organisatie. Maar ook over hoe we mensen kunnen ondersteunen bij de veranderingen. Het boek laat zien hoe dat kan en kijkt ook naar de toekomst.
Koning
Een goed voorbeeld van de Aanpak Begeleidingsethiek is een recente sessie over het gebruik van ChatGPT in het onderwijs met betrokkenen vanuit de overheid, docenten, studenten en een ontwikkelaar van een generatieve AI-bot. Op het ECP Jaarfestival gingen twee deelnemers uit de sessie, een docent en een leerling, in gesprek met de Koning over het gebruik hiervan in het onderwijs.
“Ik gebruik ChatGPT voor al mijn vakken. Bijvoorbeeld om te oefenen, om een eerste idee te krijgen en om de taal te checken”, zegt Yannick Bruijntjes, student bij Hogeschool Windesheim. Sinds kort maken de docenten van de Hogeschool toetsen die ChatGPT nog niet snapt, zodat de AI-tool niet te hulp kan schieten tijdens de toets. “Dat is nog knap lastig, want voor de moeilijkste toets van de propedeuse ICT van vorig jaar haalde ChatGPT een negen”, aldus Wieger van Dalen, docent ethiek aan het Windesheim.
Daniël Tijink en Peter-Paul Verbeek concluderen: “In het boek staat het ethisch begeleiden van technologie centraal. Mét de verschillende betrokkenen. Zo krijg je verschillende perspectieven en waarden, zo doorbreek je de muur tussen systeem en leefwereld. En door je te richten op handelingsperspectieven maak je samen de technologische toepassing én de wereld waarin die werkt beter.”
