De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft een formele waarschuwing gegeven aan een supermarkt van Jumbo vanwege de inzet van gezichtsherkenning. Hoewel het systeem voor gezichtsherkenning sinds december 2019 uit staat, had de supermarkt de wens het weer in te schakelen.
De supermarkt maakte naar eigen zeggen gebruik van gezichtsherkenning om winkelbezoekers en personeel te beschermen, en winkeldiefstal tegen te gaan. Het systeem was gekoppeld aan camera’s bij de ingang van de winkel.
Zo werd het gezicht van iedereen die de winkel binnenstapte geregistreerd. En vervolgens vergeleken met een databank met gezichten van mensen die eerder een winkelverbod kregen. De gezichten van mensen zonder winkelverbod werden na enkele seconden gewist.
Na signalen uit de media vroeg de AP op 6 december 2019 informatie op bij de eigenaar van de supermarkt. Op 8 december 2019 schakelde de supermarkt het systeem voor gezichtsherkenning uit. Maar in de aan de AP geleverde documenten schrijft de ondernemer dat hij de wens heeft het systeem weer in te schakelen.
Gezichtsherkenning verboden
‘Het mag niet gebeuren dat deze supermarkt, of een andere winkel in Nederland, zomaar gezichtsherkenning inzet’, zegt AP-vicevoorzitter Monique Verdier. ‘In de meeste gevallen is het gebruik van deze techniek buiten de huiselijke sfeer dan ook verboden. En dat is niet voor niets.’
Wandelende streepjescodes
‘Gezichtsherkenning maakt van ons wandelende streepjescodes’, zegt Verdier. ‘Elke keer als jij een winkel, stadion of evenementenhal met gezichtsherkenning binnenstapt, scant dat systeem jouw gezicht. Zonder dat te vragen. Door jouw gezicht in een zoekmachine te stoppen, zou zo’n systeem bovendien zó jouw gezicht kunnen koppelen aan je naam en andere gegevens. Bijvoorbeeld via een socialemediaprofiel.’
‘Zo’n systeem kan vervolgens bepalen wat het met die streepjescode moet. Ben jij een verdachte? Ben jij interessant als klant? En is het waardevol jouw koopgedrag in de gaten te houden om een profiel van te maken? Hangen we het land vol met gezichtsherkenningscamera’s, dan zijn we allemaal continu te volgen.’
Twee uitzonderingen
Bij gezichtsherkenning worden biometrische gegevens gebruikt om iemand te identificeren. Dat is verboden, op twee uitzonderingen na.
De ene is dat de gefilmde mensen uitdrukkelijke toestemming hebben gegeven. Nu werden klanten volgens de supermarktondernemer wel gewaarschuwd dat de supermarkt gezichtsherkenning gebruikte, maar van uitdrukkelijke toestemming is dan geen sprake.
‘Het simpelweg binnenstappen van de supermarkt, onder het mom van “wie zwijgt stemt toe”, telt niet als toestemming’, zegt Verdier.
De andere uitzondering is als gezichtsherkenning noodzakelijk is voor authenticatie of beveiliging, maar alleen waar het gaat om een zwaarwegend algemeen belang. De supermarkt vindt dat daarvan sprake is. De AP constateert dat dat niet zo is.
Verdier: ‘Bij de wet staat als enige voorbeeld de beveiliging van een kerncentrale. Die lat ligt dus hoog. Het voorkomen van winkeldiefstal is iets héél anders dan het voorkomen van een kernramp.’
