Het College voor de Rechten van de Mens (het College) is vastgesteld als een van de grondrechtenautoriteiten Artificiële Intelligentie (AI). Dat staat in een brief die de regering stuurde aan de Tweede Kamer.
Op 1 augustus 2024 is de Europese wet op Artificiële Intelligentie, beter bekend als de AI-verordening, in werking getreden. Deze wet verplicht alle lidstaten van de EU onder andere om toezichthouders te identificeren die erop toezien dat grondrechten worden gerespecteerd en beschermd bij het toepassen van AI. Het College is vastgesteld als grondrechtenautoriteit in zijn hoedanigheid als nationaal instituut voor de rechten van de mens en als gelijke behandelingsorgaan. Daarnaast zijn de Autoriteit Persoonsgegevens, de procureur-generaal bij de Hoge Raad, de voorzitter van de Afdeling Bestuursrechtspraak Raad van State, het gerechtsbestuur van de Centrale Raad van Beroep en het gerechtsbestuur van het College van Beroep voor het bedrijfsleven vastgesteld als grondrechtenautoriteiten voor het gegevensbeschermingsrecht.
Kansen en risico’s van AI
Nico Schrijver, interim voorzitter van het College: “AI-toepassingen bieden veel voordelen en kansen. Maar zaken als de kinderopvangtoeslagaffaire tonen aan dat het gebruik van AI en algoritmen ook risico’s met zich mee kan brengen voor de mensenrechten. Om die risico’s zoveel mogelijk te beperken en te beheersen, is effectief grondrechtentoezicht noodzakelijk. Het College is goed in staat en graag bereid om die belangrijke taak op zich te nemen, mits aan een aantal voorwaarden wordt voldaan.”
Voorwaarden voor effectief grondrechtentoezicht
In een advies aan de betrokken bewindspersonen geeft het College aan wat essentieel is om zijn rol als grondrechtentoezichthouder AI effectief in te kunnen richten. Het gaat samengevat om:
• Dat het grondrechtentoezicht niet alleen gericht moet worden op gelijke behandeling en gegevensbescherming, maar op bescherming van alle grondrechten en mensenrechten, inclusief rechtsbescherming, vrijheid van meningsuiting en sociale grondrechten.
• Een proactieve aanpak met aandacht voor voorlichting, risicosignalering, onderzoek en advisering; het is niet voldoende te reageren op meldingen van mogelijke schendingen.
• Een duidelijke taakverdeling, goede samenwerking en informatie- en kennisuitwisseling tussen alle betrokken partijen.
• Voldoende bevoegdheden; het aanvullen van het mandaat van het College met de mogelijkheid tot het onderzoeken van discriminatoir overheidshandelen.
• Extra capaciteit en middelen zodat het College de bestaande wettelijke taken onbeperkt kan blijven uitvoeren.
Voorbereiding op rol als grondrechtentoezichthouder
Komende periode wordt het grondrechtentoezicht op AI verder uitgewerkt en ingericht. Het toezicht op zogenaamde hoog-risicosystemen moet vanaf augustus 2026 worden uitgevoerd. Daarvoor moet al gestart worden met kennisopbouw, voorlichting en bewustwording, zodat alle betrokken partijen hier tijdig op zijn voorbereid.
