Pancreaskanker is moeilijk te behandelen. Het Europese PANCAIM consortium, gecoördineerd door het Radboudumc, gaat AI gebruiken om nieuwe kennis te genereren uit bestaande genetische, pathologische en radiologische informatie van duizenden patiënten. Die kennis moet leiden tot een vroegere opsporing, een betere prognose en langere overleving van patiënten met pancreaskanker. PANCAIM ontvangt 8 miljoen euro subsidie in het kader van het Europese Horizon2020 programma.
PANCAIM is een uniek internationaal project dat de diagnose en behandeling van pancreaskanker sterk moet gaan verbeteren. Vergeleken met bijvoorbeeld borst-, darm- of prostaatkanker, laat de aanpak van pancreaskanker de afgelopen decennia relatief weinig verbetering zien. Dat komt deels doordat pancreaskanker meestal (te) laat wordt vastgesteld, waardoor genezing niet meer mogelijk is. Ook in genetisch onderzoek en medicatie zijn nog belangrijke stappen te maken. “Te vaak krijgt de patiënt nog een standaardbehandeling – one size fits all – terwijl we echt naar een behandeling op maat, naar personalized medicine toe moeten”, zegt Henkjan Huisman, AI-specialist in het Radboudumc en coördinator van PANCAIM.
AI centrale factor
De betrokken partijen gaan een databank creëren met gegevens van meer dan vijfduizend patiënten met pancreaskanker. Met AI-technieken zoals deep learning willen de partijen hier veel nieuwe, nog niet aangeboorde informatie boven water halen. Dat moet niet alleen leiden tot een vroegere diagnose van de ziekte, maar ook een duidelijker prognose. “We willen daarmee beter kunnen voorspellen wie baat heeft bij chemotherapie”, zegt radioloog John Hermans, “maar ook nauwkeuriger kunnen voorspellen wie baat heeft bij een operatie en wie niet. Zo voorkomen we onnodige operaties en behandelingen. Juist op basis van meer en betere informatie is het mogelijk om dergelijke beslissingen in overleg met de patiënt te nemen. Zo brengen we in dit project de nieuwe kennis ook meteen naar toepassingen in de kliniek.”
Potentiële impact
De potentiële impact van het project laat zich goed illustreren aan de hand van de genetica. Op dit moment is niet altijd bekend welke genetische factoren meespelen in het ontstaan van de tumor. Onderzoek van onder andere de Universiteit van Glasgow heeft uitgewezen dat pancreaskanker kan ontstaan door diverse mutaties in zeker tien tot vijftien genetische signaalroutes. Om tot een persoonlijke behandeling te komen, is het nodig van iedere tumor de betrokken mutatie(s) op te sporen. Waarom? Omdat de mutaties de basis vormen van een gerichte therapie.
Genetica en geneesmiddelen
De afgelopen tien jaar zijn er veel nieuwe medicijnen op de markt gekomen, die heel precies gericht zijn tegen mutaties die kanker veroorzaken. Daarbij gaat het primair om de genetische mutaties, minder om het type kanker. Anders gezegd: soms duikt een specifieke mutatie die vooral bij borstkanker wordt gezien ook op bij darmkanker of longkanker. Het ‘borstkankermedicijn’ kan dan óók worden gebruikt voor patiënten met darm- of longkanker met die specifieke mutatie. Hermans: “Daarom verwachten we dat de AI-gebaseerde aanpak die we nu uitrollen voor een gecombineerde analyse van de beeldvorming, de pathologie en de genetica niet alleen de diagnose kan verbeteren, maar zeker ook de therapie. Dat is wereldwijd echt uniek.”
Precision Oncology
Daarmee probeert PANCAIM in een en hetzelfde project de verworven kennis dus ook meteen beschikbaar te stellen voor de patiënt. Daarbij wordt ook de behandeling zelf beter gevolgd. Hoe eerder een terugkeer van de kanker wordt vastgesteld, hoe eerder weer behandeld kan worden, bijvoorbeeld. Huisman: “Het primaire doel is om via wetenschappelijk onderzoek bij te dragen aan ‘impact on healthcare’. We willen uiteindelijk komen tot een op AI gebaseerd tumorprofiel van elke individuele patiënt. Dit tumorprofiel vormt de basis voor de patiëntbespreking in een Tumour Board. Dat is de Precision Oncology die we met dit PANCAIM-consortium willen realiseren.”
