Beproefde methode
‘We hebben geprobeerd zo breed mogelijk naar de waarde van data te kijken’, zegt De Bondt. ‘Daarbij is veel aandacht voor definities en kwalificaties. Wat zijn precies data? En hoe kun je daar een prijskaartje aan hangen?’ Het is een lastig onderwerp, benadrukt hij. ‘We hebben bijvoorbeeld bekeken hoe bedrijven de waarde van data verwerken in hun jaarrekening en balans. Maar we zien de waarde van data daar nauwelijks terug. Daarom hebben we een omweg bedacht, geïnspireerd op de aanpak van het statistiekbureau van Canada.’ Het CBS schat de waarde van data die bedrijven beheren op basis van de kosten die gemoeid zijn met het verkrijgen van die data. ‘Dat is een beproefde methode’, zegt De Bondt. ‘We brengen daartoe verschillende beroepen in kaart en stellen vast hoeveel werktijd mensen in deze beroepen besteden aan data. Vervolgens tellen we loonkosten, opslagkosten en een winstpercentage bij elkaar op om tot een waarde te komen.’
Belang voor Nederlandse economie
Het CBS maakt bij het onderzoek naar de waarde van data gebruik van bestaande bronnen, waaronder de enquête beroepsbevolking (EBB) en de polisadministratie. De Bondt geeft aan dat de uitkomst een schatting betreft. ‘We hebben een hoog en een laag scenario berekend, binnen die bandbreedte moet de werkelijke waarde liggen.’ Het CBS stelde een tijdreeks op van 2001 tot 2017. Hierin is de ontwikkeling van de waarde van data in Nederland goed te zien. ‘Dat is interessant, bijvoorbeeld voor het ministerie van Economische Zaken en Klimaat dat aan de hand daarvan het belang voor de Nederlandse economie kan bepalen. Bij de afdeling Nationale Rekeningen van het CBS is er al langer discussie over de vraag of het terecht is dat we de waarde van data niet meenemen in het huishoudboekje van Nederland. Met name omdat grote tech-bedrijven toch veel inkomsten uit data halen. Ons onderzoek draagt bij aan die discussie door in elk geval een begin te maken met het vaststellen van die waarde.’
Waarde van data neemt toe
Het onderzoek laat zien dat de waarde van data in Nederland gemeten in jaarlijkse uitgaven tussen de 15,6 en 20 miljard euro bedraagt in 2017 en elk jaar toeneemt. Vooral de categorie data science groeit sterk. Het beheer van opslag van data vindt juist weinig plaats in Nederland, aldus De Bondt. ‘Dat wordt vaak uitbesteed, bijvoorbeeld naar organisaties in Azië.’ De overheid, waaronder het CBS zelf, en het onderwijs zijn bij het onderzoek naar de waarde van data buiten beschouwing gelaten. ‘We hebben deze sectoren niet meegenomen omdat zij geen ‘eigenaar’ zijn van de data. Maar eigendom is altijd een lastig onderwerp bij data, met name als het om persoonsgegevens gaat.’
Datastromen inzetten om innovatie te versnellen
Het onderzoek naar de waarde van data is gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. De waarde van data is moeilijk vast te stellen, benadrukt ook Rogier de Boer van het ministerie. ‘Die waarde is namelijk niet intrinsiek, maar ontstaat pas als je iets met de data doet. Tegelijkertijd weten we dat de meest waardevolle bedrijven ter wereld databedrijven zijn.’ In Nederland is het delen van data tussen bedrijven nog niet zo vanzelfsprekend als gedacht en vaak ook nog niet op de meest efficiënte manier geregeld, constateert De Boer. ‘Dat gaat vaak analoog en op incidentele basis, wat vrij duur is en veel tijd kost. Het interessante aan data is juist dat je ze oneindig kunt hergebruiken en dat de waarde toeneemt zodra je ze beschikbaar stelt aan veel anderen. Ik denk ook dat we bepaalde datastromen nog veel beter kunnen inzetten om innovatie te versnellen.’
Datavraagstukken hoog op de agenda
Het onderzoek dat het CBS nu heeft afgerond ziet De Boer als een eerste verkenning, waar wat hem betreft een vervolg op komt. ‘Weten wat data waard zijn is van belang om te onderbouwen waarom er bepaalde regels nodig zijn en waarom de overheid bepaalde initiatieven ondersteunt.’
Datavraagstukken staan steeds hoger op de politieke agenda, zowel in Nederland als binnen de EU, waarbij zowel aandacht is voor de risico’s als de kansen van het toenemend datagebruik. De Boer: ‘Als ministerie maken we daar beleid op en dat kan alleen als we goede cijfers hebben. De cijfers die het onderzoek opleveren laten de enorme waarde van data goed zien, waarbij vooral ook de verschillen tussen de sectoren interessant zijn. Bijvoorbeeld dat in Nederland de nadruk lijkt te liggen op data science en minder op dataopslag. Als ministerie willen we graag op zoek naar verklaringen voor dat gegeven.’
